Η παραδοσιακή φορεσιά των γυναικών στα περίπου πενήντα χωριά του Ρουμλουκιού θεωρείται κατάλοιπο στρατιωτικής ενδυμασίας, της οποίας το κυρίαρχο στοιχείο είναι ο πρωτότυπος κεφαλόδεσμος, το κατσούλι, που φτιάχνεται από τρία μαντήλια και αναπαριστά αρχαία περικεφαλαία. Θεωρείται σημάδι γνήσιας ελληνικής καταγωγής και οι γυναίκες της περιοχής καυχώνται, ότι το κατσούλι τους το δώρισε ο Μέγας Αλέξανδρος.

Η ενδυμασία των γυναικών στο Ρουμλούκι, χαρακτηρίζεται από την λιτότητα και την αυστηρότητα των υλικών της, χωρίς βέβαια να στερείται την καλαισθησία, αφού οι ντόπιοι ραφτάδες φρόντιζα να την στολίζουν με πλούσια σε ποικιλία και σχέδια κεντήματα και οι ίδιες οι γυναίκες να τις υφαίνουν με περισσά πλουμίδια.

Σύμφωνα με την παράδοση, όταν κατά τη διάρκεια της απουσίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε εκστρατεία, εισέβαλαν στην περιοχή αυτή επιδρομείς, οπότε η ολιγάριθμη φρουρά άρχισε να υποχωρεί, οι γυναίκες πήραν τα όπλα, πολέμησαν γενναία και έδιωξαν τον εχθρό. Όταν λοιπόν επέστρεψε ο Μέγας Αλέξανδρος και πληροφορήθηκε το κατόρθωμά τους, διέταξε τους άνδρες του να βγάλουν τις περικεφαλαίες και να τις δώσουν στις γυναίκες, οι οποίες από τότε τη φορούν με καμάρι και αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της περιοχής.
Η γυναικεία λοιπόν Ρουμλουκιώτικη στολή είναι ίδια στα βασικά της τεμάχια, διαφέροντας κυρίως ως προς τον κεφαλόδεσμο ή τους χρωματισμούς και τον διάκοσμο σε ορισμένα απ’ αυτά στις ανύπαντρες, τις νεόνυμφες, τις ηλικιωμένες ή τις ευρισκόμενες σε χηρεία.
Οι νεαρές κοπέλες, μέχρι να εισέλθουν σε ηλικία γάμου στα 15-16 χρόνια τους φορούσαν τα φορέματα, δηλαδή φουστάνια μακριά έως και κάτω από το γόνατο διαφόρων χρωμάτων, που είχαν στολισμένα με δαντέλες και κεντήματα τον γιακά, τα μανίκια και τον ποδόγυρό τους.

Μόλις έφταναν στα 15-16 χρόνια τους, φορούσαν τον άσπρο σαγιά (βαμβακερός επενδυτής), στις δύο άκρες τους οποίου που σηκώνονταν μέχρι και το ύψος των γλουτών, έραβαν σε κάθε μία τις τριγωνικού σχήματος βελούδινες ποδιές, με κεντήματα από τον φυτικό διάκοσμο. Κάτω από τον σαγιά φορούσαν τον καταστάρι, την μάλλινη δηλαδή υφαμμένη στον αργαλειό ή πλεγμένη με βελόνες φανέλα, το άσπρο πουκάμισο με κεντήματα στα μανίκια, στον ποδόγυρο και παλαιότερα στα τμήματα του που φαίνονται κάτω από τον σαγιά και την κεντημένη με λουλούδια τραχηλιά. Στην μέση τους έδεναν το μάλλινο υφαμμένο στον αργαλειό μαύρο ζωνάρι με τα πλουμίδια και την επίσης μάλλινη με στολίδια φούτα (ποδιά). Στο κεφάλι τους έφεραν τον κοριτσίστικο κεφαλόδεσμο, το τσεμπέρι, χρησιμοποιώντας δύο μαντήλια, το ένα άσπρο με κεντήματα στη μία γωνία του που το ονόμαζαν νταρτμά και το άλλο μαύρο, το μαφέσι και τον στόλιζαν με διάφορα λουλούδια, χάρτινα και φυσικά.

Όταν παντρεύονταν, φορούσαν το σύνολο της στολής , έχοντας δηλαδή το καταστάρι , το πουκάμισο , την τραχηλιά, τον γαλάζιου χρώματος (γεράνιο) σαγιά , τις βελούδινες ποδιές με κεντήματα διαφόρων σχεδίων (δάχτ’λα) με χρυσή κλωστή, το πουλένιο ζωνάρι που είχε ραμμένες στο μπροστινό μέρος του ασημένιες πούλιες την μια δίπλα στην άλλη, το κοντόσι με τα χρυσά κεντήδια στον γιακά, στις μπροστινές άκρες και στον ποδόγυρό του, τα μπρουμάνικα (επιμανίκια) με τα 12 μικρά κουδουνάκια (κουκουρέκια), την φούτα με τα καγκέλια (σχέδιο κεντήματος σχήματος ζικ – ζακ), το μεταξωτό αντερί κάτω από τον σαγιά, τις πλεγμένες με καλτσοβελόνες (κλούτσες), μάλλινες κάλτσες (σκουφούνια), τα γουρουνοτσάρουχα τις καθημερινές και τα μπουτίνια τις γιορτές ως υποδήματα και βέβαια το σύνολο των κοσμημάτων τους που αποτελούνταν από την αρμαθιά με τα φλουριά, την καδένα με τις οκτώ ντούμπλες (πεντόλιρα), τον ασημένιο σταυρό, το μαγλικουτάρι (το κυρίως κόσμημα στον κεφαλόδεσμο), τους τοκάδες, τους μαμουδιέδες, τα παφίλια, το ασημομάχαιρο, τις αλυσίδες, τα δούλια, τα μπιλιτζίκια (βραχιόλια) και τα τσουράκια (σκουλαρίκια). Στο κεφάλι τους έδεναν τον κεφαλόδεσμο, το κατσούλι και οι νιόπαντρες επάνω απ’αυτό δύο ή τρεις φούντες. Το χειμώνα, χρησιμοποιούσαν ως επανωφόρια κοντογούνια δίχως μανίκια ή τα καπότια με επένδυση από μάλλινα κρόσια ή δέρματα αρνιού μαζί με το μαλλί τους και για μεγαλύτερη επισημότητα στις άκρες, στον γιακά και στον ποδόγυρό τους γούνα αλεπούς, ενώ την ίδια επένδυση είχαν και τα κοντόσια τους. Στις καθημερινές τους εργασίες φορούσαν μόνο τους σαγιάδες, χωρίς τις ποδιές τους και το κοντόσι και ήσαν ανυπόδητες. Συνήθιζαν δε, αντί για την φούτα να φέρουν ως πιο εύχρηστα τα πιστιμάλλια, ποδιές, δηλαδή από βαμβάκι ή λινάρι.

To κατσούλι


Ιδιαίτερης μνείας χρήζει το κατσούλι, ο γυναικείος δηλαδή κεφαλόδεσμος, που δίνει ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια και επιβλητικότητα στο σύνολο της στολής κάνοντας την γνωστή στο πανελλήνιο για την ομοιότητα του κατσουλιού με το αρχαίο Ομηρικό και Μακεδονικό κράνος και για την παράδοση που το συνδέει με τον Μέγα Αλέξανδρο. Οι Ρουμλουκιώτισσες το φορούσαν για πρώτη φορά την ημέρα του γάμου τους και δεν το αποχωρίζονταν παρά μόνο σε πολύ περασμένη ηλικία και πολλές τους καθόλου μέχρι το θάνατό τους. Το κατσούλι αποτελείται από το κυρίως κατσούλι, που έχει αυγοειδές σχήμα, προεξέχει του κεφαλόδεσμου και δίνει το όνομά του στο σύνολο αυτού, καθώς και από τρία μαντήλια, τα δύο άσπρα και το ένα μαύρο, το νταρμά που έχει κεντήματα στην μία του γωνιά το τσεμπέρι και το μαφέσι. Η παράδοση στο Ρουμλούκι θέλει το κατσούλι ως δώρο του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τις γυναίκες της περιοχής για την ανδρεία που αυτές επέδειξαν πολεμώντας ενάντια σε κάποιο βαρβαρικό φύλο, που επέδραμε την εποχή εκείνη στον Ρουμλουκιώτικο κάμπο, απωθώντας το με επιτυχία. Στα 50 και πλέον χωριά του Ρουμλουκιού διασώζεται η ίδια παράδοση με αρκετές παραλλαγές.

Οι Ρουμλουκιώτισσες ήταν αρκετά υπερήφανες για το κατσούλι τους και δεν το αποχωρίζονταν ποτέ, ούτε καν στις σκληρές συνθήκες εργασίας τους κατά το θέρος στους αργούς. Δεν το εγκατέλειψαν, ούτε όταν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες τις εκβίαζαν να το πράξουν κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα στις αρχές του αιώνα μας, καθώς το θεωρούσαν σημείο Ελληνικότητας, ούτε όταν με διαταγή του Ελληνικού Προξενείου Θες/νίκης, που δόθηκε στους Μακεδονομάχους οπλαρχηγούς και καπεταναίους του Βάλτου και της περιφέρειας Ρουμλουκιού, έγινε προσπάθεια να αντικατασταθεί με Ευρωπαικά μαντήλια, κατ’ άλλους για λόγους υγιεινής της κεφαλής και κατ’ άλλους διότι θεωρήθηκε ως Βουλγαρικής προελεύσεως.